Jak sprawdzić czy Twoja żywność i leki są bezpieczne?

Przedsiębiorcy prowadzący produkcję i/lub obrót żywnością i lekami są zobowiązani do przestrzegania przepisów prawa, dotyczących jakości. Aby zagwarantować konsumentom i pacjentom odpowiedni poziom jakości produktów spożywczych i leczniczych przedsiębiorcy są bezpośrednio kontrolowani poprzez wyszczególnione w prawie instytucje, w tym:

• Państwową Inspekcję Sanitarną,
• Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych,
• Państwową Inspekcję Farmaceutyczną.

Poza wymienionymi nad jakością żywności i leków w Polsce kontrolę sprawuje jeszcze kilka organizacji. Wszystkie one sprawdzają one czy produkty spożywcze i lecznicze są bezpieczne dla zdrowia i życia. Trzy wymienione powyżej organizacje  na swoich stronach internetowych prowadzą niezwykle interesujące z punktu widzenia konsumenta bazy danych:

• lista produktów spożywczych zagrażających zdrowiu i życiu,
• baza zafałszowanych produktów spożywczych,
• spis leków wycofanych z obrotu.

Ostrzeżenia publiczne dotyczące żywności

Zacznijmy od Państwowej Inspekcji Sanitarnej, która sprawuje nadzór nad jakością zdrowotną żywności i przestrzeganiem warunków sanitarnych w procesie produkcji. Jeżeli w wyniku działań kontrolnych Inspekcja odkryje, że jakiś produkt stanowi zagrożenie dla zdrowia lub życia, to podejmowane są odpowiednia działania mające minimalizować zagrożenie. Najczęściej produkt jest wycofywany z rynku, a do konsumentów za pośrednictwem mediów trafiają odpowiednie ostrzeżenia. Dodatkowo wykryte zagrożenia trafiają na specjalną listę publicznych ostrzeżeń dotyczących niebezpiecznej żywności. Co znajdziemy na tej liście? Za przykład niech posłużą następujące produkty:

• ciasteczka skażone akryloamidem, substancją potencjalnie genotoksyczną i kancerogenną,
• azjatycki suplement diety z bardzo wysokim poziomem ołowiu i rtęci,
• brokuły mrożone, w których wykryto przekraczające normę pozostałości pestycydów.

Sprawdź czy produkty spożywcze, które trzymasz w swojej kuchni nie znajdują się przypadkiem na liście produktów niebezpiecznych Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

Czy brokuł jest zdrowy? Tak, o ile nie zawiera pozostałości pestycydów.

Zafałszowane artykuły rolno-spożywcze

Kontrolą jakości produktów żywnościowych spożywanych w Polsce zajmuje się Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS). Organizacja prowadzi kontrole artykułów  produkowanych w kraju oraz sprowadzanych z zagranicy. Dokonuje oceny i wydaje świadectwa w zakresie jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych. IJHARS sprawdza też czy producenci prawidłowo i zgodnie z prawem stosują Chronione Nazwy Pochodzenia oraz Chronione Oznaczenia Geograficzne dla produktów spożywczych.

Najważniejsze z punktu widzenia konsumenta jest to, że IJHARS prowadzi publicznie dostępną bazę zafałszowanych artykułów rolno-spożywczych. Jeżeli w trakcie kontroli IJHARS wykryje nieprawidłowości, to wątpliwej jakości produkt trafia do bazy. Z jakich powodów produkt może trafić na czarną listę? Oto przykłady:

• obecność w produkcie składników niezadeklarowanych na opakowaniu, np.: w kiełbasie pewnego producenta wykryto azotany, o których nie było ani słowa w składzie;
• niespełnienie wymagań zadeklarowanych przez producenta w zakresie zawartości, np.: nalewka zawierała mniej alkoholu niż wskazywała na to etykieta;
• wprowadzanie konsumentów w błąd poprzez stosowanie znaków graficznych mówiących o braku konserwantów i polepszaczy podczas gdy składniki takie są w produkcie obecne, np.: pewne kartacze zostały okraszone logiem "bez polepszaczy", ale w swoim składzie zawierały wzmacniacze smaku E621 i E635. 

Bazę IJHARS możesz samodzielnie przeszukać i sprawdzić, czy Twoje ulubione produkty spełniają normy jakościowe: baza zafałszowanych artykułów rolno-spożywczych (wpisy sprzed 2013 roku dostępne są w archiwum).  

Kontrole IJHARS wskazują, że na rynek regularnie trafiają zafałszowane produkty mięsne.

Produkty lecznicze wycofane z obrotu

Rynek produktów leczniczych jest jeszcze ściślej kontrolowanych niż rynek artykułów spożywczych. Nadzór nad jakością produktów leczniczych sprawuje Państwowa Inspekcja Farmaceutyczna za pośrednictwem Głównego Inspektora Farmaceutycznego, który publikuje na swojej stronie decyzje o wycofaniu produktów leczniczych z obrotu. Decyzje o wycofaniu są podejmowane na przykład ze względu na:

• brak zgodności ze specyfikacją jakościową, np.: tabletki zawierały mniej substancji czynnej niż wynika to ze specyfikacji,
• błąd w oznakowaniu opakowania co do daty ważności dawki, drogi podania leku, liczby tabletek w opakowaniu, np.: na opakowaniu znajdowała się informacja o 40 tabletkach, lecz w środku znajdowały się blistry mieszczące jedynie 20 tabletek.

W przypadku leków decyzję o wycofaniu z obrotu podejmuje się najczęściej na wniosek samego producenta, który na skutek wewnętrznej kontroli jakości wyłapuje błędy produkcyjne.

Decyzje Głównego Inspektora Farmaceutycznego dotyczące bezpieczeństwa leków (np.: wycofanie z obrotu lub ponowne dopuszczenie do obrotu) są aktualnie publikowane w Rejestrze Decyzji Głównego Inspektora Farmaceutycznego (decyzje GIF wydane od stycznia 2013 do listopada 2019 są dostępne w archiwum).

Przy nawet najmniejszej nieprawidłowości leki są wycofywane z rynku. Wysokie wymagania, co do jakości wyrobów leczniczych są jednym z gwarantów ich bezpiecznego stosowania.

Miłego przeglądania baz danych. Jeżeli w którejkolwiek z nich na produkt ze swojej lodówki lub szafki z lekami, koniecznie dajcie znać w komentarzach.

---

[09.12.2020] Zaktualizowałem adresy do baz danych PIS, IJHARS i GIF.